Οι αγχώδεις διαταραχές (anxiety disorders) είναι από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές στον γενικό πληθυσμό και πολύ συχνά επιφέρουν σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής του ατόμου. Πέρα από την ψυχική επιβάρυνση του ασθενούς, οι αγχώδεις διαταραχές έχουν και σημαντικό οικονομικό κόστος σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο (π.χ. στις ΗΠΑ το κόστος έχει υπολογιστεί στα 42,3 δισεκατομμύρια δολάρια/έτος). Οι κυριότερες αιτίες του υψηλού αυτού κόστους είναι η καθυστέρηση στη διάγνωση και η συχνή παρουσία σωματικών συμπτωμάτων στην κλινική εικόνα τους, που οδηγεί σε μεγάλο αριθμό κλινικών αξιολογήσεων και εργαστηριακών εξετάσεων για τον αποκλεισμό της παρουσίας μιας σωματικής νόσου.
Δεδομένου ότι υπάρχουν πλέον αποτελεσματικές θεραπείες για την αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών, θα πρέπει ο ψυχίατρος να μπορεί με ευχέρεια να θέσει τη διάγνωση, καθώς και να σχεδιάσει και να εφαρμόσει εγκαίρως την πλέον αποτελεσματική για τον ασθενή θεραπευτική παρέμβαση.
Αγχώδεις διαταραχές
- Διαταραχή πανικού και αγοραφοβία
- Διαταραχή γενικευμένου άγχους
- Διαταραχή κοινωνικού άγχους
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
- Διαταραχή στρες μετά από ψυχοτραυματική εμπειρία
- Ειδικές φοβίες
Σωματικές και αυτονομικές εκδηλώσεις του άγχους
- Αίσθημα παλμών
- Αίσθημα ζέστης ή κρύου
- Αίσθημα «πλακώματος»
- Αίσθημα «πνιξίματος»
- Αστάθεια
- Αυξημένα αντανακλαστικά
- Διάρροια
- Δύσπνοια
- Έκτακτες συστολές
- Εφίδρωση
- Ερύθημα προσώπου
- Εύκολη κόπωση
- Ζάλη
- «Κόμπος» στον λαιμό
- Λιποθυμική τάση
- Μυαλγίες
- Μυϊκή ένταση/Τρεμούλες
- Μυδρίαση
- Ναυτία/Έμετος
- Ξηροστομία
- Πόνος στο στήθος
- Παραισθησίες
- Πονοκέφαλος
- Πόνος στο στομάχι
- Σεξουαλική δυσλειτουργία
- Συχνουρία/Δυσουρία
- Ταχυπαλμία
- Ταχύπνοια
- Υπεραερισμός
- Υπερεκπληξία (Εύκολο τρόμαγμα)
Διαγνωστική προσέγγιση του ασθενούς με συμπτωματολογία άγχους
- Για να τεθεί η διάγνωση μιας πρωτοπαθούς αγχώδους διαταραχής, θα πρέπει να έχει αποκλειστεί η πιθανότητα η συμπτωματολογία άγχους που παρουσιάζει ο ασθενής να οφείλεται:
- Σε σωματική νόσο
- Σε φάρμακα που λαμβάνει στο πλαίσιο μιας θεραπείας, και
- Σε άλλη μείζονα ψυχική διαταραχή (π.χ. σχιζοφρένεια, διπολικές διαταραχές, μείζονα κατάθλιψη), συμπεριλαμβανομένης της κατάχρησης τοξικών ουσιών
Μόνο μετά τον αποκλεισμό των παραπάνω περιπτώσεων προχωράει ο κλινικός στη διερεύνηση της πιθανότητας παρουσίας μιας πρωτοπαθούς αγχώδους διαταραχής, και μόνο αν αποκλειστεί και αυτή η τελευταία πιθανότητα μπορεί να θεωρήσει ότι ο ασθενής ενδεχομένους εμφανίζει μια παροδική αντίδραση προσαρμογής (π.χ, λόγω αλλαγής εργασιακού περιβάλλοντος, τόπου διαμονής ή οικογενειακής κατάστασης)
- Σχεδόν όλες οι ψυχικές διαταραχές, τουλάχιστον σε κάποια φάση της πορείας τους, συνοδεύονται από άγχος. Γι' αυτό ο κλινικός θα πρέπει προσεκτικά να αποκλείσει την πιθανότητα παρουσίας:
- Ψύχωσης ή
- Συναισθηματικής διαταραχής (κατάθλιψη, διπολικές διαταραχές) με βάση τη χαρακτηριστική συμπτωματολογία αυτών των διαταραχών
- Προσοχή απαιτείται στην περίπτωση συνύπαρξης μιας αγχώδους διαταραχής με άλλη ψυχιατρική διαταραχή, η οποία στην κλινική πράξη είναι μάλλον ο κανόνας, καθώς περίπου ποσοστό 62% των ασθενών με μια αγχώδη διαταραχή πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια και για δεύτερη ψυχιατρική διαταραχή, με πιο συχνή την κατάθλιψη. Εξάλλου, μια σειρά ψυχομετρικών δοκιμασιών έχουν αναπτυχθεί με σκοπό την υποβοήθηση του κλινικού στον ακριβή καθορισμό των συμπτωμάτων του ασθενούς και στην εκτίμηση της βαρύτητας της κλινικής εικόνας.
Παράγοντες που λαμβάνονται υπόψιν στην θεραπευτική αντιμετώπιση. Ως προς την έναρξη της θεραπείας:
- Η βαρύτητα της συμπτωματολογίας
- Η συννόσηση με άλλη ψυχική ή σωματική ασθένεια
- Ο βαθμός έκπτωσης της λειτουργικότητας
- Η ταυτόχρονη λήψη φαρμακευτικής θεραπείας για άλλες κλινικές καταστάσεις
- Ο βαθμός ανταπόκρισης σε προηγούμενες θεραπείες Ως προς την επιλογή του είδους της θεραπείας:
- Στοιχεία από το ιστορικό του ασθενούς (π.χ. ικανοποιητική ανταπόκριση σε κάποια θεραπεία στο παρελθόν)
- Η ερευνητική κατοχύρωση μιας θεραπείας
- Οι προτιμήσεις του ιατρού και του ασθενούς
- Η διαθεσιμότητα εξειδικευμένων επαγγελματιών στην περιοχή που ζει ο ασθενής